Санатыма дуу, ааспыты…

Евдокия Семеновна Иринцеева

?р??-хара, ?т??-м?к?, кырдьык-сымыйа, ??р??-хомолто, ?ч?гэй-ку?а?ан, сырдык-хара?а, таптал-????н, бэринии-та?нарыы… барыта бу олоххо баар, син биир БААР-СУОХ диэбиттии, бэйэ-бэйэтиттэн хардарыта тутулуктаах…

Огдо

Санатыма дуу, аспыты

Сэ?эн

Санатыма дуу, ааспыты…

Сэттэ к?н? бы?а с?рэ?элдьээбиттии, бэркэ сырала?ан самыырдаабыт халлаан, сиигин-силбигин симэлитэн, сарсыардаттан сылаас ба?айы сарда?алардаах ыраас к?н?н сатыылаппыт. Итиччэ ?л?гэрдээх уутун-уба?а?ын барытын ханна и?эринэн, хайдах угуттана охсубута буолла, айыл?а барахсан бу да сырыыга бэрт дьиктитик дьа?аммыт. Чугас эргин бадараан ба?ылла сытара эмиэ к?ст?бэт, бэ?э?ээ киэ?ээ??э диэри к?л?йэ са?а килэйэ чаалыйбыт чалбахтан туох да ордубатах.

Арай салгын биллэ ыраа?ырбыт чинчилээх. Сиик туох да сыта суох дииллэр да, э?ирийдэххэ ураты минньигэс, к?р?-к??д?й уонна дьэп-дьэ?кир туох эрэ ыраас со?отохто ты?а?ын толорор, санаа?ын к??рдэр, с?рэххин к?ннь??рдэр. Бы?ата, сонно курдары киирэн, эттиин-сиинниин тилийэ с??рэн, улугурбут бэйэ?ин чэбдигирдэн, тип-тилигирэс о?оруохча…

А?аардыыта са?ара охсубут эрээри, билигин да тулуйбахта?ыах кэри?нээх таллан эриэн сэбирдэхтэр, субу да тохтон саккыраабаталлар, сотору, тыал кыратык эмэ ?рдэр, баайсан туран туллуохтуу, тэлээрэн тиийэн сири-буору сырдатыахтарын бэркэ ба?арар курдук, сибигинэ?иэх-хобугуна?ыах айылаахтар. Ити сирилэ?эр суугуну, араа?а, сиккиэри кытта дь??рэлиэххэ с?п. Хайдах эрэ ки?ини дуу, дьону дуу, хардарыта т?с??эн омуннаахтык кэпсэтэрин санатар ити сэбирдэхтэр бу кэм кэмчи эрээри, син балачча сылаас, элбэх сарадахтаах, сэниэлээх сарда?алардаах к?н?н ти?эх к????н барытын бэйэлэригэр ыга тардынан, ону и?эринэн ордук сырдаабыкка дылылар.

Оттон к???н соччо-бачча чобооххойон дьырылаччы ыллаабат чыычаахтар дьарыйар-дьаны?ар ?лэлэрин к????рд?б?ттэр кэри?нээх. То?о эрэ, би?иги саныырбытынан, ырыалара, дьи? и?игэр са?алара буолла?а, бы?ыта-орута, ырып-чырып уонна, хайдах эрэ кыйахаммыттыы, ?с са?а буолар курдук. Ба?ар, кинилэр да би?иги курдук тыл-тылларыгар киирсибэттэрэ буолаарай? Араа?а, о?олорун к?т?тэ охсон, ?сс? да ситэри сиппэтэх чараас кынаттарынан балачча ыраах, сындал?аннаах сырыыны кыайалларыгар, хото сапсынан хоту сиртэн тэскилииргэ ти?эх ыйыыны-кэрдиини биэрэллэрэ эмиэ дьыл ыпсыытыгар тутуу былдьа?ыыта буолуо.

Ол эрээри, ханныгын да и?ин, к?????? айыл?а туспа кэрэлээх, сиэдэрэй мааны к?ст??лээх. Кыйахаммыт да чыычаах ырыатын ки?и аахайбат. Со?отохто сур гынан кутуруктара субуруйар мо?отойдор сырыылара сыыдамсыйбытын эмиэ аты?ыраабаккын. Кыстык кы?ар?ана чуга?аан, т?б?гэ ?ксээн, тус ту?угар ким да олорон турар туос иллэ?э суох. Тыа?а тахсан тирбинэр икки, дьиэ?э-уокка саа?ыланар икки, у?ун к???э б?ппэт дьа?ал, тыын кы?ал?а ыал аайы баар суол. Арай, итинник т?б?к кими дьалты хаамара буолуой?

* * *

– Дьэ диэ, к???н диэн бу ээ. К?рд?с да мэнэрий, тохтуур аата суох к?л?гээннээтэ буолбат дуо? Кэлэбин да б?тэр онон диэтэ. Хара уутун халлаантан харса суох куппута да, соннук бэйэтэ и?эриннэ?э. Сир ийэ хонно?о-быттыга билигин да туруктаах. Бэйи, мантан инньэ уу-хаар кыа?ын ылан и?иэ ээ. Тугу диигит, ханна баарый диэх курдук к?н буолбут буолбаат, – оргууй а?ай таба?ын та?ааран, б?пп?р??скэтин сототун ба?ыарбыт модороон тарбахтарынан бэркэ кичэйэн кум-хам тута-тута, «ма?а?ыын бастайааннай килийиэнэ» диэн муодунай ааттаах Аппырыыс о?онньор к??-дьаа буолла.

– Хайа-ы, оттон т??н? бы?а бу тыал с?п о?ордо буолбат дуо? Бы?а и?иирэн, сабыта ?р?тэлээн, т?нн?к ыстаабанын талыгыратан, айыы-айа, ол абынатабына а?ыйах чалба?ы ки?илиэ дуо? – дэриэбинэ биир саамай биллиилээх ки?итэ, «хоп-сип хаата» диир Морууса баабыскалара, «иэхэйбин» диэбиттии, итини сыыска т??эрбэккэ иилэ хабан ылла.

– Оннугун оннук да, сыллата халлаан уларыйан и?эрэ дьикти. Ити урут, би?иги о?о эрдэхпитинэ, о?онньоттор этэр буолаллара, эчи балысханнаах с??р?ктээх ?йэ кэлии?и, сарсын туох буоларын аны ойуун да к?р??лэнэн билиэ суо?а диэн. Ол кырдьык ээ, бы?ыыта, – таба?ын дьэ табыллан уматтан, аны наллаан кэпсээри, буолуо суо?у куолулаары, о?онньор о?о?унна.

– Чуоч-чымыйанан баран, бу да о?онньор